*
विद्यार्थी मित्रांनो दहावी आणि बारावी परीक्षा म्हणजेच आयुष्यात सर्व काही नाही – सुप्रसिद्ध मानसोपचार तज्ज्ञ डॉ.राजेश इंगोले*
=======================
*’विद्यार्थी मित्रांनो आणि पालकांनो लवकरच जीवनातील महत्वाचे टप्पे असलेल्या दहावी आणि बारावीचा निकाल आता लागणार आहे. अनेक विद्यार्थी, पालक निकाल कसा लागणार या काळजीने सध्या चिंताग्रस्त चेहऱ्याने फिरत आहेत. आपल्या शिक्षण पद्धतीत शिक्षण हे केवळ नौकरी मिळविण्याचे खात्रीशीर साधन म्हणून पाहिले गेल्याने या परीक्षांना विनाकारण अनन्यसाधारण महत्त्व दिले गेले आहे. या परीक्षा नक्कीच महत्वाचे टप्पे आहेत. पण, तेच सर्व काही नाही.’ दहावी आणि बारावी परीक्षा दिलेल्या विद्यार्थ्यांना डॉ.राजेश इंगोले यांचे मौलिक मार्गदर्शन..! वाचकांच्या माहितीस्तव देण्यात येत आहे.*
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••
दहावी आणि बारावी या परीक्षा केवळ पुढील शिक्षणासाठी किंवा करियरच्या संधीसाठी एक आधारभूत भूमिका बजावतात. पण, त्या आपल्या सर्व जीवनाचे किंवा यशाचे पैलू निश्चित करीत नाहीत. वास्तविक पाहिले तर इतर परिक्षांप्रमाणे याही साधारण परीक्षाच आहेत. पण, केवळ आपल्या देशातील करियरच्या वाटा या परिक्षानंतर ठरविल्या जातात म्हणून हे महत्व प्राप्त झाले आहे. त्यामुळे अकारण परीक्षार्थी, पालक, शिक्षक यांनाही याचा ताणतणाव येत आहे. दहावी आणि बारावीचा निकाल आणि मानसिकता याचे विश्लेषण करणे मला आता अत्यावश्यक वाटत आहे. विद्यार्थ्यांच्या मानसिक स्थितीवर परीक्षेच्या निकालाचा कसा परिणाम होतो, हे स्पष्ट करणे गरजेचे आहे. निकालाची प्रतीक्षा, निकाल लागल्यावर होणारी प्रतिक्रिया आणि त्यातून होणारे भावनिक बदल या सारख्या बाबींचा विचार करणे आवश्यक आहे. दहावी आणि बारावीचा निकाल लागण्याची वाट पाहणे ही एक तणावपूर्ण प्रक्रिया असू शकते. यात विद्यार्थी आणि त्यांच्या पालकांना ताणतणाव, उदासीनता, उत्सुकता, कुतूहल, भीती या संमिश्र भावना असू शकतात. निकाला नंतरची प्रतिक्रिया विविध प्रकारची असू शकते. निकाल लागल्यावर विद्यार्थी आनंद, निराशा किंवा आश्चर्य व्यक्त करू शकतात. निकालाचे परिणाम त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर आणि भविष्यावर परिणाम करू शकतात. निकालामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये नैराश्य, चिंता, किंवा तणाव येऊ शकतो. काही विद्यार्थी चांगले निकाल मिळवूनही आत्मसमर्पणाच्या भावनांशी संघर्ष करू शकतात. काही विद्यार्थी नकारात्मक विचार आणि तुलना करू शकतात, ज्यामुळे त्यांना आत्मसमर्पणाची भावना येऊ शकते. विद्यार्थ्यांमध्ये सकारात्मक दृष्टीकोन असणे महत्त्वाचे आहे. त्यांना आपल्या चुकांमधून शिकण्याची आणि भविष्यासाठी तयारी करण्याची प्रेरणा मिळाली पाहिजे. त्याकरिता पालक, शिक्षक, जेष्ठ, श्रेष्ठ, नातेवाईक व्यक्तींकडून त्या विद्यार्थ्याला सामाजिक पाठबळ, मानसिक बळ मिळाले पाहिजे. त्यांच्या मनात काय चालू आहे हे पालकांनी जाणीवपूर्वक काढून घेतले पाहिजे किंवा ते व्यक्त करण्यासाठी आपल्या पाल्याला प्रवृत्त केले पाहिजे.
विद्यार्थी त्यांच्या मित्र, कुटुंब आणि शिक्षकांकडून सामाजिक पाठबळ मिळवू शकतात. त्यांना आपल्या भावना व्यक्त करण्याची आणि मदतीसाठी विचारण्याची आवश्यकता आहे. पालकांना अथवा विद्यार्थ्याला गरज वाटल्यास, मानसिक आरोग्य तज्ज्ञांची मदत घेणे आवश्यक आहे. ते विद्यार्थ्यांना योग्य मार्गदर्शन आणि समर्थन देऊ शकतात. मानसिक आरोग्यासाठी काही महत्वाच्या टिप्स खालीलप्रमाणे आहेत. निरोगी जीवनशैली आवश्यक आहे. नियमित व्यायाम, पौष्टिक आहार आणि पुरेसा आराम घेणे आवश्यक आहे. ध्यान आणि योगा करून मनाला शांत करू शकतो. ध्यान आणि योग केल्याने तणाव कमी होऊ शकतो आणि मानसिक शांतता मिळू शकते. सामाजिक संवाद असणे आवश्यक आहे. कारण, मनातला कोंडमारा इतरांना सांगितल्याने मन मोकळे होते. मनातले द्वंद्व, प्रश्न सोडविण्यास इतर व्यक्तीचे मार्ग, पर्याय उपलब्ध होतात.
मित्र आणि कुटुंबियांसोबत वेळ घालवणे आणि त्यांच्याशी संवाद साधणे आवश्यक आहे.यामुळे एकांतात येणारे नकारात्मक विचार नष्ट होतात किंवा इतरांसोबत हे विचार बोलता येतात. गरज वाटल्यास, मानसिक आरोग्य तज्ज्ञांची मदत मागा. सकारात्मक विचार करणे आणि आत्मविश्वास असणे महत्त्वाचे आहे.या सर्व बाबींवरून खालील निष्कर्ष आपण काढू शकतो. दहावी आणि बारावीचा निकाल विद्यार्थ्यांच्या मानसिक आरोग्यावर मोठा प्रभाव टाकू शकतो. या काळात विद्यार्थ्यांना योग्य मार्गदर्शन आणि समर्थन देणे आवश्यक आहे. मानसिक आरोग्याच्या समस्या असल्यास, तज्ज्ञांची मदत घेणे आवश्यक आहे. दहावी आणि बारावीच्या परीक्षा केवळ एक आधारभूत भूमिका बजावतात आणि तुम्हाला पुढील शिक्षणासाठी आणि करिअरसाठी तयार करतात आपण आपल्या आवडीचे आणि क्षमतांचे पालन करून वेगवेगळ्या मार्गांनी आपले जीवन यशस्वी करू शकतो. उदाहरणार्थ काही विद्यार्थी चांगले गुण मिळवितात पण, त्यांना आवडत्या क्षेत्रात काम करायला संधी मिळत नाही काही विद्यार्थी दहावी – बारावीत चांगले गुण मिळवितात. पण, त्यांना उच्च शिक्षण किंवा चांगली नौकरी मिळत नाही. काही विद्यार्थी दहावी – बारावीत चांगले गुण मिळवितात व आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात काम ही करतात आणि यशस्वी होतात.
*~ डॉ.राजेश इंगोले*
(मानसोपचार व विद्यार्थी समुपदेशक तज्ज्ञ, अंबाजोगाई.)
मो नं 9422240710
